انتخاب دانشگاه، یکی از مهم‌ترین تصمیمات زندگی هر دانشجو است. با وجود تنوع بالای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در سراسر جهان، دانشجویان اغلب با چالش مقایسه و انتخاب بهترین گزینه مواجه می‌شوند. رنکینگ‌های دانشگاهی به‌عنوان ابزارهایی برای سنجش کیفیت و اعتبار دانشگاه‌ها، در این فرآیند نقش پررنگی ایفا می‌کنند. اما آیا این رتبه‌بندی‌ها واقعاً می‌توانند معیار دقیقی برای انتخاب دانشگاه باشند؟ در این مقاله، به بررسی دقیق رنکینگ‌های دانشگاهی، معیارهای آن‌ها، محدودیت‌ها و چالش‌هایشان پرداخته و راهکارهایی برای استفاده بهینه از این ابزارها در فرآیند انتخاب دانشگاه ارائه خواهیم داد.
رنکینگ دانشگاه چیست؟
رنکینگ دانشگاه‌ها، به عبارتی رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، سیستمی است که دانشگاه‌های سراسر جهان را بر اساس معیارهای مشخصی مانند کیفیت آموزش، پژوهش، شهرت بین‌المللی و تأثیرگذاری بر جامعه رتبه‌بندی می‌کند. این رتبه‌بندی‌ها توسط موسسات مختلفی مانند QS، تایمز و شانگهای انجام می‌شوند و هر کدام از آن‌ها از معیارهای خاصی برای سنجش دانشگاه‌ها استفاده می‌کنند. هدف از این رتبه‌بندی‌ها، کمک به دانشجویان و محققان برای انتخاب بهترین دانشگاه بر اساس نیازها و اولویت‌هایشان است. با این حال، باید توجه داشت که رنکینگ‌ها تنها یکی از عوامل موثر در انتخاب دانشگاه هستند و عوامل دیگری مانند رشته تحصیلی، هزینه‌ها و موقعیت جغرافیایی نیز باید در نظر گرفته شوند. این سیستم‌ها به طور منظم به‌روزرسانی می‌شوند و دیدگاه‌های مختلفی از عملکرد دانشگاه‌ها ارائه می‌دهند. به طور کلی، رنکینگ دانشگاه‌ها ابزاری است برای مقایسه دانشگاه‌ها، اما نمی‌تواند به تنهایی ملاک قطعی برای انتخاب دانشگاه باشد.
تاریخچه پیدایش رنکینگ دانشگاه های جهان
رنکینگ‌های دانشگاهی از دهه ۱۹۵۰ برای ارزیابی و مقایسه کیفیت دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی ایجاد شدند. ابتدا تمرکز بر شهرت و تأثیرات پژوهشی بود، اما با گسترش آموزش عالی جهانی، رنکینگ‌های بین‌المللی مانند شانگهای و QS در اوایل دهه ۲۰۰۰ معرفی شدند. امروز، رنکینگ‌های مختلف معیارهایی مانند کیفیت آموزش، تحقیق، نوآوری و تأثیر اجتماعی دانشگاه‌ها را بررسی می‌کنند.
آشنایی با ۶ موسسه معتبر رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان
در جدول زیر، می‌توانید موسسات و سایت رتبه بندی دانشگاه های جهان را بر اساس میزان استفاده و جستجو توسط کاربران مشاهده کنید و در بخش بعد با هرکدام به‌صورت جداگانه آشنا شوید.
| رتبه | موسسه رتبه‌بندی | سایت رنکینگ دانشگاه ها |
|---|---|---|
| ۱ | رتبه‌بندی جهانی QS QS World University Rankings | QS Top Universities |
| ۲ | رتبه‌بندی جهانی تایمز Times Higher Education (THE) World University Rankings | Times Higher Education |
| ۳ | رتبه‌بندی شانگهای Academic Ranking of World Universities (ARWU) | ShanghaiRanking |
| ۴ | رتبه‌بندی US News US News & World Report Best Global Universities Rankings | US News & World Report |
| ۵ | موسسه رتبه‌بندی CWUR Center for World University Rankings (CWUR) | CWUR |
| ۶ | رتبه‌بندی لیدن Leiden Ranking | Leiden Law School |
۱- موسسه رتبه بندی QS
در پاسخ به سوال رتبه بندی qs چیست می‌توان گفت، موسسه کیو اس (Quacquarelli Symonds)، یکی از سیستم‌های معتبر ارزیابی دانشگاه‌های جهان است که برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ راه‌اندازی شد. این رتبه‌بندی به دلیل تمرکز بر کیفیت آموزش، تحقیق و تجربه دانشجویی، به عنوان یک منبع مهم برای مقایسه و انتخاب دانشگاه‌ها در سطح جهانی شناخته می‌شود. QS به طور منظم به‌روزرسانی می‌شود و به دانشجویان و پژوهشگران کمک می‌کند تا اطلاعات دقیق و به‌روز درباره دانشگاه‌های مختلف را در اختیار داشته باشند. این رتبه‌بندی شامل بیش از ۱۰۰۰ دانشگاه در سراسر جهان است و برای هر دانشگاه نمرات جداگانه‌ای در هر یک از این معیارها ارائه می‌دهد. معیارهای اصلی رتبه‌بندی QS عبارت‌اند از:
- شهرت دانشگاه: ارزیابی از طریق نظرسنجی‌های جهانی از استادان و کارفرمایان
- کیفیت آموزش: نسبت استاد به دانشجو و کیفیت تجربه آموزشی
- پژوهش و تحقیق: تعداد مقالات منتشر شده و استناد به آن‌ها
- پذیرش بین‌المللی: درصد دانشجویان و اعضای هیئت علمی بین‌المللی
- رابطه با صنعت: همکاری‌های دانشگاه با صنایع و فرصت‌های کارآموزی برای دانشجویان
۲- موسسه رتبه‌بندی تایمز
رتبه‌بندی تایمز (Times Higher Education) یکی از شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین سیستم‌های ارزیابی دانشگاه های معروف جهان است که برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ منتشر شد. این رتبه‌بندی به دلیل تمرکز بر جنبه‌های مختلف کیفیت دانشگاه‌ها از جمله آموزش، تحقیق و تأثیر اجتماعی، به عنوان یک منبع مهم برای مقایسه و انتخاب دانشگاه‌ها در سطح جهانی شناخته می‌شود. تایمز به طور منظم به‌روزرسانی می‌شود و به دانشجویان و پژوهشگران کمک می‌کند تا بر اساس اطلاعات دقیق و جامع درباره دانشگاه‌ها تصمیم‌گیری کنند. این رتبه‌بندی شامل بیش از ۱۲۰۰ دانشگاه از سراسر جهان است و به دانشگاه‌ها نمرات جداگانه‌ای در هر یک از این معیارها ارائه می‌دهد. معیارهای اصلی رتبه‌بندی تایمز عبارت‌اند از:
- کیفیت آموزش: ارزیابی بر اساس نظرسنجی‌های دانشجویان و کارکنان، نسبت استاد به دانشجو
- تحقیق و پژوهش: تعداد مقالات منتشر شده و استناد به آن‌ها
- نقل قول‌های علمی: تعداد استنادها به مقالات علمی منتشر شده
- درآمد صنعتی: میزان همکاری با صنعت و درآمد حاصل از آن
- چشم‌انداز بین‌المللی: درصد دانشجویان و اعضای هیئت علمی بین‌المللی، همکاری‌های بین‌المللی
۳- موسسه رتبه بندی شانگهای
رتبه‌بندی شانگهای یا Academic Ranking of World Universities (ARWU)، یکی از معتبرترین سیستم‌های ارزیابی برای برترین دانشگاه های جهان است که توسط دانشگاه جیائو تونگ شانگهای در سال ۲۰۰۳ راه‌اندازی شد. این رتبه‌بندی به دلیل تمرکز بر معیارهای علمی و پژوهشی، به عنوان یک ابزار معتبر برای مقایسه کیفیت دانشگاه‌ها در سطح جهانی شناخته می‌شود. ARWU به دانشگاه‌ها کمک می‌کند تا نقاط قوت علمی خود را شناسایی کرده و در تلاش برای بهبود و ارتقاء کیفیت تحقیق و آموزش خود باشند. این سیستم شامل بیش از ۲۰۰۰ دانشگاه از سراسر جهان است و تنها ۵۰۰ دانشگاه برتر را در رتبه‌بندی نهایی قرار می‌دهد. معیارهای اصلی رتبه‌بندی شانگهای عبارت‌اند از:
- تعداد برندگان جوایز نوبل و مدال‌های فیلدز در بین فارغ‌التحصیلان و اعضای هیئت علمی
- تعداد مقالات منتشر شده در نشریات معتبر
- میزان استناد به مقالات علمی
- تعداد مقالات در نشریات پر استناد
- تأثیر جهانی دانشگاه بر اساس فعالیت‌های تحقیقاتی و علمی
۴- موسسه رتبه‌بندی US News
رتبه‌بندی US News & World Report یکی از معتبرترین و شناخته‌شده‌ترین سیستم‌های ارزیابی دانشگاه‌های جهان است که به‌طور منظم از سال ۱۹۸۳ منتشر می‌شود. این رتبه‌بندی به دلیل تمرکز بر معیارهای جامع و چندجانبه، به عنوان منبع مهمی برای مقایسه و انتخاب دانشگاه‌ها در سطح جهانی شناخته می‌شود. US News & World Report به‌ویژه به دانشجویان و پژوهشگران کمک می‌کند تا بر اساس معیارهای مختلف تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد انتخاب دانشگاه‌ها بگیرند. این رتبه‌بندی شامل بیش از ۱۷۰۰ دانشگاه از سراسر جهان است و به دانشگاه‌ها نمرات جداگانه‌ای در هر یک از این معیارها ارائه می‌دهد. معیارهای اصلی رتبه‌بندی US News & World Report عبارت‌اند از:
- شهرت دانشگاه: ارزیابی از طریق نظرسنجی‌های جهانی از استادان و کارفرمایان
- کیفیت آموزش: نسبت استاد به دانشجو، تجربه دانشجویی و کیفیت برنامه‌های تحصیلی
- تحقیق و نوآوری: تعداد مقالات علمی منتشر شده و میزان استناد به آن‌ها
- منابع مالی و امکانات: میزان بودجه دانشگاه برای تحقیق و آموزش
- پذیرش و موفقیت دانشجویان: درصد پذیرش و موفقیت دانشجویان در یافتن شغل‌های مرتبط پس از فارغ‌التحصیلی
۵- موسسه رتبه‌بندی CWUR
موسسه رتبه‌بندی بین‌المللی دانشگاه‌ها (CWUR)، که در سال ۲۰۱۲ تأسیس شد، یکی از سیستم‌های معتبر در ارزیابی برترین دانشگاه های جهان است. این رتبه‌بندی به دلیل تمرکز بر کیفیت آموزش و تحقیق، به عنوان یک منبع مهم برای مقایسه و تحلیل عملکرد دانشگاه‌ها در سطح جهانی شناخته می‌شود. CWUR به طور سالانه دانشگاه‌ها را بر اساس داده‌های دقیق و معتبر رتبه‌بندی می‌کند و به کمک آن دانشجویان و پژوهشگران می‌توانند انتخاب‌های آگاهانه‌تری در مورد دانشگاه‌های مورد نظر خود داشته باشند. این رتبه‌بندی شامل بیش از ۲۰۰۰ دانشگاه از سراسر جهان است و به دانشگاه‌ها نمرات جداگانه‌ای در هر یک از این معیارها ارائه می‌دهد. معیارهای اصلی رتبه‌بندی CWUR برای رنکینگ دانشگاه های دنیا عبارت‌اند از:
- کیفیت آموزش: بر اساس تعداد فارغ‌التحصیلان موفق و تأثیرگذاری آن‌ها در بازار کار
- کیفیت هیئت علمی: ارزیابی بر اساس تعداد مقالات منتشر شده و تأثیر آن‌ها
- تحقیق و نوآوری: تعداد مقالات علمی منتشر شده و استناد به آن‌ها
- اشتغال فارغ‌التحصیلان: میزان موفقیت فارغ‌التحصیلان در یافتن شغل‌های مرتبط با رشته تحصیلی‌شان
- پیشرفت و تأثیر علمی: تعداد جوایز و افتخارات علمی کسب شده توسط دانشگاه
۶- موسسه رتبه‌بندی لیدن
موسسه رتبه‌بندی لیدن (Leiden Ranking) به طور ویژه بر اساس معیارهای مرتبط با پژوهش و تأثیر علمی دانشگاه‌ها رتبه‌بندی می‌کند. این رتبه‌بندی به تحلیل و مقایسه عملکرد علمی دانشگاه‌ها در سطح جهانی می‌پردازد و توجه ویژه‌ای به کیفیت و تأثیر تحقیقات علمی دانشگاه‌ها دارد. این رتبه‌بندی شامل بیش از ۱۰۰۰ دانشگاه از سراسر جهان است و به دانشگاه‌ها نمرات جداگانه‌ای در هر یک از این معیارها ارائه می‌دهد. معیارهای اصلی رتبه‌بندی لیدن شامل:
- تعداد انتشارات علمی: تعداد مقالات منتشر شده توسط دانشگاه‌ها در مجلات علمی معتبر
- استنادها: میزان استناد به مقالات منتشر شده از سوی دانشگاه‌ها در دیگر مقالات علمی
- تأثیر پژوهشی: ارزیابی تأثیر تحقیقاتی دانشگاه‌ها بر اساس میزان استناد به مقالات آن‌ها
- همکاری‌های بین‌المللی: میزان همکاری‌های تحقیقاتی بین‌المللی دانشگاه‌ها با دیگر موسسات و پژوهشگران
چگونه از رنکینگ دانشگاه های جهان استفاده کنیم؟
برای استفاده از رنکینگ‌های دانشگاهی به‌طور مؤثر، ابتدا باید نیازها و اولویت‌های خود را مشخص کنید. اگر به دنبال تحصیلات عالی هستید، فاکتورهایی مانند کیفیت آموزش، برنامه‌های تحصیلی، شهرت بین‌المللی و امکانات تحقیقاتی مهم‌اند. می‌توانید از رنکینگ‌هایی مانند QS یا تایمز استفاده کنید که معیارهایی مثل شهرت و استناد به مقالات علمی را ارزیابی می‌کنند. همچنین، اگر پژوهش محور هستید، رنکینگ شانگهای که بیشتر بر تحقیق و تعداد جوایز تمرکز دارد، مناسب است. در نهایت، رنکینگ‌ها را با اولویت‌های شخصی خود مقایسه کنید تا دانشگاهی را انتخاب کنید که با اهداف و نیازهای شما همخوانی داشته باشد.
معیارهای اصلی مورد استفاده در رنکینگ‌های دانشگاهی چیست؟
رنکینگ‌های دانشگاهی، دانشگاه‌ها را بر اساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها و معیارهای مشخص ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کنند. این معیارها با هدف سنجش کیفیت آموزشی، پژوهشی و سایر جنبه‌های مهم یک دانشگاه تعیین شده‌اند. گرچه هر موسسه رتبه‌بندی از مجموعه معیارهای خاص خود استفاده می‌کند، اما برخی معیارها به طور کلی در اکثر رتبه‌بندی‌ها مشترک هستند.
- کیفیت آموزش: این معیار شامل مواردی مانند نسبت استاد به دانشجو، میزان رضایت دانشجویان از کیفیت تدریس و برنامه‌های آموزشی و کیفیت امکانات آموزشی می‌شود. به عبارت دیگر، رنکینگ‌ها به این نکته توجه می‌کنند که آیا دانشگاه امکانات و منابع کافی برای ارائه آموزش باکیفیت را فراهم می‌کند یا خیر.
- پژوهش: تعداد مقالات علمی منتشر شده در مجلات معتبر، تعداد استنادات به مقالات و بودجه پژوهشی اختصاص یافته به دانشگاه، از جمله شاخص‌های سنجش فعالیت پژوهشی یک دانشگاه هستند. دانشگاه‌هایی که در زمینه پژوهش فعال‌تر هستند و مقالات علمی بیشتری تولید می‌کنند، معمولاً رتبه بالاتری کسب می‌کنند.
- شهرت بین‌المللی: تعداد دانشجویان بین‌المللی، تعداد اعضای هیئت علمی بین‌المللی و همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه با سایر دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی، از جمله شاخص‌های سنجش شهرت بین‌المللی یک دانشگاه هستند. دانشگاه‌هایی که توانسته‌اند دانشجویان و محققان با استعداد از سراسر جهان را جذب کنند، معمولاً شهرت بین‌المللی بیشتری دارند.
- تأثیرگذاری بر جامعه: میزان مشارکت دانشگاه در حل مسائل اجتماعی، میزان ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه و تعداد فارغ‌التحصیلانی که در مشاغل مرتبط با رشته تحصیلی خود مشغول به کار می‌شوند، از جمله شاخص‌های سنجش تأثیرگذاری دانشگاه بر جامعه هستند. دانشگاه‌هایی که به مسائل اجتماعی اهمیت می‌دهند و فارغ‌التحصیلانی موفق تربیت می‌کنند، معمولاً رتبه بالاتری کسب می‌کنند.
۳۰ مورد از بهترین دانشگاه های جهان بر اساس رتبه‌بندی سایت QS
| رتبه در سال ۲۰۲۴ | نام دانشگاه |
|---|---|
| ۱ | دانشگاه فناوری ماساچوست Massachusetts Institute of Technology (MIT) |
| ۲ | دانشگاه کمبریج University of Cambridge |
| ۳ | دانشگاه آکسفورد University of Oxford |
| ۴ | دانشگاه هاروارد Harvard University |
| ۵ | دانشگاه استنفورد Stanford University |
| ۶ | کالج امپریال لندن Imperial College London |
| ۷ | دانشگاه ETH زوریخ ETH Zurich (Swiss Federal Institute of Technology) |
| ۸ | دانشگاه ملی سنگاپور National University of Singapore (NUS) |
| ۹ | دانشگاه کالج لندن UCL (University College London) |
| ۱۰ | مؤسسهٔ فناوری کالیفرنیا California Institute of Technology (Caltech) |
| ۱۱ | دانشگاه پنسیلوانیا University of Pennsylvania |
| ۱۲ | دانشگاه کالیفرنیا، برکلی University of California, Berkeley (UCB) |
| ۱۳ | دانشگاه ملبورن University of Melbourne |
| ۱۴ | دانشگاه پکینگ Peking University |
| ۱۵ | دانشگاه نانیانگ فناوری، سنگاپور Nanyang Technological University, Singapore (NTU) |
| ۱۶ | دانشگاه کرنل Cornell University |
| ۱۷ | دانشگاه هنگ کنگ University of Hong Kong (UKU) |
| ۱۸ | دانشگاه سیدنی University of Sydney |
| ۱۹ | دانشگاه نیو ساوت ولز University of New South Wales (UNSW Sydney) |
| ۲۰ | دانشگاه تسینگ‌هوا Tsinghua University |
| ۲۱ | دانشگاه شیکاگو University of Chicago |
| ۲۲ | دانشگاه پرینستون Princeton University |
| ۲۳ | دانشگاه ییل Yale University |
| ۲۴ | دانشگاه PSL Universite PSL |
| ۲۵ | دانشگاه تورنتو University of Toronto |
| ۲۶ | دانشگاه نانیانگ فناوری، سنگاپور Nanyang Technological University, Singapore (NTU) |
| ۲۷ | دانشگاه ادینبورگ The University of Edinburgh |
| ۲۸ | دانشگاه فنی مونیخ Technical University of Munich |
| ۲۹ | دانشگاه مک‌گیل McGill University |
| ۳۰ | دانشگاه ملی استرالیا Australian National University (ANU) |
رنکینگ دانشگاه های ایران در سایت QS
| دانشگاه | رتبه |
|---|---|
| دانشگاه تهران | ۳۶۰ |
| دانشگاه صنعتی امیرکبیر | ۳۷۵ |
| دانشگاه شیراز | ۶۸۱ |
| دانشگاه شهید بهشتی | ۹۵۱ |
| دانشگاه صنعتی شریف | ۳۳۴ |
| دانشگاه فردوسی مشهد | ۱۰۰۱ |
رنکینگ بر اساس دانشگاه‌های جدید (Young University Rankings)
دانشگاه‌های جدید، با وجود کمبود سابقه و سنت آموزشی در مقایسه با دانشگاه‌های باسابقه، اغلب با نوآوری، ارتباطات صنعتی و تمرکز بر آموزش جبران می‌کنند. رنکینگ دانشگاه‌های جدید (Young University Rankings) از همان روش رتبه‌بندی جهانی استفاده می‌کند، اما شاخص اعتبار دانشگاه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. این رنکینگ دانشگاه‌هایی را مشخص می‌کند که در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی جایگاه بالایی ندارند، اما به دلیل پژوهش پیشگام و آموزش خاص خود شایسته به رسمیت شناخته شدن هستند. موسسه Times Higher Education دو نوع رنکینگ خاص برای دانشگاه‌های جدیدتر ارائه کرده است:
- رنکینگ دوره طلایی (Golden Age Ranking): رتبه‌بندی دانشگاه‌های بین ۵۰ تا ۸۰ سال قدمت.
- رنکینگ‌های دوره میلنیال، X و Y: شامل سه رتبه‌بندی فرعی برای دانشگاه‌های دوره X: تأسیس‌شده بین ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۵ ، دوره Y: تأسیس‌شده بین ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۹ و Millennials: تأسیس‌شده از سال ۲۰۰۰ تا کنون.
رنکینگ بر اساس رشته دانشگاهی (Subject rankings)
بسیاری از متقاضیان هنگام بررسی گزینه‌های دانشگاهی، ایده‌ای کلی از رشته تحصیلی مورد علاقه خود دارند. به همین دلیل، محدود کردن لیست دانشگاه‌ها بر اساس رشته می‌تواند روش مؤثری باشد.
رنکینگ‌های تخصصی بر اساس رشته دانشگاهی، به‌ویژه برای دانشجویانی که هنوز درباره مقطع تحصیلی خود مطمئن نیستند، بسیار مفید است. موسسه Times Higher Education رنکینگ رشته‌های دانشگاهی را به ۱۱ دسته کلی تقسیم کرده است:
- علوم طبیعی (فیزیک، شیمی و ریاضی)
- پزشکی بالینی و غیر بالینی و سلامت
- مهندسی و تکنولوژی
- هنر و علوم انسانی
- بازرگانی و اقتصاد
- علوم اجتماعی
- علوم کامپیوتر
- علوم زیستی
- روانشناسی
- آموزش
- حقوق
این رنکینگ‌ها از روش‌های مشابه با رتبه‌بندی‌های جهانی استفاده می‌کنند؛ اما ۱۳ شاخص به گونه‌ای تنظیم شده‌اند تا نیازها و اولویت‌های رشته‌های مختلف را بهتر بازتاب دهند. از آنجایی که لیست دانشگاه‌های برتر در هر رشته ممکن است با رنکینگ کلی متفاوت باشد، بررسی دقیق رنکینگ‌های تخصصی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
