شناسه دیجیتال مقالات یا Digital Object Identifier که به اختصار DOI خوانده می‌شود راه‌حلی است که پیدا کردن مقالات علمی و رفرنس‌دهی به آنها را در دنیای آنلاین آسان می‌کند. محققان و نویسندگان در سراسر دنیا برای دسترسی راحت و چاپ مقالات علمی در ژورنال‌های بین المللی به DOI نیاز دارند. در این مقاله این شناسه را معرفی می‌کنیم و اهمیت آن را برای دانشجویان و پژوهشگران توضیح می‌دهیم.
شناسه دیجیتال چیست؟
شناسه دیجیتال مقالات علمی یا DOI، یک کد منحصر به فرد برای هر مقاله است که کارکردی مانند اثر انگشت برای آن مقاله دارد . درواقع DOI مثل یک بارکد برای شناسایی مقالات آنلاین عمل می‌کند. ناشران برای بهبود شاخص‌های کیفی و کمی مقالات خود با دریافت این کد، عملا قسمت عمده‌ای از مراحل ارتقاء مجله و افزایش شانس نمایه‌سازی را پشت سر می‌گذارند.
هر اسم DOI شامل مجموعه ای از اعداد و گاهی حروف و علامت‌هاست که به هر نوع منبع نوشتار دیجیتالی اختصاص می‌یابد. این شاخص از دو بخش یعنی کد ناشر و کد سند تشکیل شده است که با علامت (/) از هم جدا می‌شوند. این کد توسط موسسه DOI صادر و به صورت یک لینک به مقاله اختصاص می‌یابد.
به عنوان مثال فرض کنید می‌خواهید مقاله‌ای را به استاد خود در دانشگاه به عنوان یکی از منابع علمی مورد نظرتان، معرفی کنید. در این حالت کافی است به جای اینکه تمامی مشخصات مقاله مانند موضوع، نام کامل نویسنده و تاریخ انتشار آن مقاله را برای وی ارسال کنید، تنها کد DOI مقاله را برای او بفرستید. بدین ترتیب او فقط با کلیک بر روی این کد، مستقیما به محل ذخیره مقاله مورد نظر شما که احتمالا یک دیتابیس علمی یا وب‌سایت یک مجله است، منتقل خواهد شد.
در تصویر زیر نمونه‌ای از یک شناسه دیجیتال مقاله را مشاهده می‌کنید:
مزایای شناسه دیجیتال چیست؟
- مهمترین مزیت این شناسه در رفرنس‌دهی مقاله های علمی است. ارجاع مقاله با DOI هم ساده و سریع‌تر است و هم احتمال بروز اشتباه را به حداقل می‌رساند.
- به کمک شناسه دیجیتال می‌توان محل ذخیره‌سازی مقاله علمی را به Hyperlink تبدیل کرد و همین امر باعث ایجاد ترافیک بیشتر و موثرتر مشاهده مقاله موردنظر می‌شود.
- مشاهده بیشتر مقاله می‌تواند باعث افزایش تعداد ارجاعات علمی به آن نیز شود و در همین راستا Impact Factor مقاله نیز ممکن است بالا برود و در نتیجه اعتبار آن نیز بیشتر شود.
ضریب تاثیر یا Impact Factor یک ژورنال علمی، بیانگر میانگین تعداد ارجاع به مقالات یک مجله علمی درسایر مقاله‌های چاپ شده در دیگر ژورنال‌ها و مراجع علمی است. این ضریب در واقع بیانگر اعتبار آن ژورنال، در زمینه پژوهشی خود در میان سایر مجله‌ها می‌باشد.
امروزه تمامی ناشرین معتبر بین‌المللی از شناسه دیجیتالی مقالات یا DOI استفاده می‌کنند تا با ایجاد شناسنامه‌ای علمی برای تولیدات علمی خود، فرایند رفرنس‌دهی به مقالات خود را ساده‌تر و در نتیجه امکان دستیابی به آنها از طریق یک لینک مختصر را فراهم نمایند.
ثبت شناسه دیجیتال و به تبع آن دسترسی مناسب به مقالات علمی از طریق شناسنامه‌ای که هویت مقاله را تعریف می‌کند، ارتقای شاخص واقعی علم سنجی یا scientometrics را در پی خواهد داشت.
چگونه از DOI در رفرنس‌ها استفاده کنیم؟
همانطور که می‌دانید نحوه‌ی استناد به مقالات در بخش منابع (Refrences) با توجه به نکات ویرایشی و اصول نوشتار هر مجله یا کنفرانس متفاوت است و حساسیت‌های بسیاری در نگارش و رعایت ترتیب این موارد وجود دارد. درصورتی که طبق اصول APA مقاله خود را می‌نویسید باید لینک DOI را در انتهای نام مقاله و نویسنده و صفحه، مانند تصویر زیر قرار دهید.
چه مقالاتی شناسه دیجیتال (DOI) می‌گیرند؟
به طور کلی، هر مقاله علمی یا پژوهشی که از طریق کانال‌های دانشگاهی معتبر مانند مجلات معتبر، ناشران کتاب، سازمان‌دهندگان کنفرانس یا منابع سازمانی منتشر می‌شود، یک DOI دریافت می‌کند. با صدور این شناسه روندی ساخته می‌شود که بتوان به‌درستی به این آثار استناد کرد و همچنین به‌راحتی در فضای آنلاین به آنها دسترسی داشت، حتی اگر URL تغییر کند.
علم‌سنجی یکی از رایج‌ترین روش‌های ارزیابی فعالیت‌های علمی است. در کشورهای توسعه یافته مدیریت تحقیق و سیاست‌گذاری در زمینه چگونگی تخصیص بودجه و ابزارهای مورد نیاز در علوم مختلف، بر اساس شاخص‌های کلیدی علم‌سنجی صورت می‌پذیرد. از مهمترین شاخص‌های این رشته میزان ارجاعات جوامع علمی است.
